خبر آغازعملیات اجرایی احداث بزرگراه چمخاله – رودسر به منظور روان‌سازی ترافیک با اعتباری بیش از ۱۲۰ میلیارد ریال در واپسین روزهای خرداد ۱۳۹۱  منتشر شد. طول کلی پروژه حدود ۱۵ کیلومتر از چمخاله تا گسکرمحله اعلام شد و مدیرکل وقت راه و شهرسازی گیلان  در این باره  اظهار کرده بود: که عملیات اجرایی قطعه‌ی اول آن از چمخاله تا رودسر به طول ۸ کیلومتر آغاز شده است.

به گفته‌ی حجت شعبان‌پور، مدیرکل سابق راه و شهرسازی گیلان، ‌این بزرگراه در ادامه‌ی محور حسن رود‌- کیاشهر- چمخاله بوده که ۲۵ کیلومتر آن از حسن رود تا کیاشهر بهسازی شده و در حال بهره‌برداری است و از کیاشهر تا چمخاله نیز مسیر موجود است. با احداث این بزرگراه خط کناره حسن رود-کیاشهر‌- چمخاله – رودسر تکمیل شده و به عنوان راه جایگزین به موازات محور رشت – چابکسر می‌تواند نقش توزیع ترافیک به ویژه در زمان پیک ترافیک را اجرا کند. ضمن اینکه با عبوراز نواحی ساحلی ومناطق گردشگری با مناظر وچشم‌اندازهای بدیع وطبیعی می‌تواند تاثیر بسزایی در جذب توریست وایجاد اشتغال در منطقه داشته باشد.

 حق نادیده انگاشته‌ی رودسر

 بزرگراه ساحلی که قرار است از ساحل حسن‌رود در انزلی تا حسن‌سرا در رودسر به عرض ۴۵ متر با ارتفاعی بالاتر از سطح اراضی ساحلی  ادامه داشته باشد، مدت‌هاست مورد مناقشه ی فعالان محیط زیست، مخالفان طرح و مجریان پروژه است. در این باره مدیرعامل کانون زیست‌محیطی قدم‌های سپید  به مرور می‌گوید: این بزرگراه علاوه بر به خطر انداختن آرامش و آسایش ساحل‌نشینان، مانعی برای دید ساحلی و دسترسی ایجاد خواهد کرد و به طور کلی باعث نابودی تنها تفرجگاه  اهالی رودسر می‌شود.

آسیب‌هایی که با احداث بزرگراه چمخاله-رودسر متوجه اراضی ارزشمند ساحل رودسر می‌شود، یکی از دغدغه‌های فعلان محیط زیست این شهرستان در خصوص اجرای پروژه به سمت اراضی ساحلی رودسر است. آنها بر این باورند همان گونه که این طرح در شهرستان لنگرود تغییر مسیر داده، می‌تواند با اختصاص اعتبار بیشتر  در رودسر هم  مسیری خارج از اراضی ساحلی را طی کند.

در این زمینه «زینب سالاری» با بیان این که ساخت این بزرگراه در ساحل رودسر هنوز شروع نشده اما اعتبارش توسط  اداره راه و شهرسازی جذب شده، می‌افزاید: مساله‌ی اصلی اینجاست که بزرگراهی با این مشخصات چرا در بدو ورود به رودسر تغییر مسیر داده  و به نزدیک ترین حالت ممکن به ساحل  می‌رسد و چرا قرار است اجرای طرح از رودسر آغاز شود؟ در حالی که  با حمایت و واکنش مسوولان  شهرستان لنگرود اراضی ساحلی شهرستان لنگرود حفظ شده و برای خرید زمین‌های مسیر بزرگراه جذب اعتبار شده اما در رودسر متاسفانه تاکنون تلاشی در این زمینه  صورت نگرفته و به شکل سوال برانگیزی حق رودسر نادیده  گرفته شده است. در این  مساله ضعف  و سکوت نهاد نظارتی و تخصصی  بیش از پیش مشهود است، اما  سازمان‌های مردم نهاد و فعالان محیط زیست همچنان در تلاشند به رسالت  خود که همانا مطالبه گری و آگاهی‌بخشی‌ست ادامه دهند.

وی همچنین اظهار می‌کند: امیدوارم  شهرداری و شورای اسلامی شهر رودسر، فرمانداری و نماینده محترم شهرستان  با جدیت  بیشتر پیگیر قضیه باشند و در مدت زمان مدیریت خود کارنامه‌ی روشنی از خویش در اذهان مردم رودسر به جای بگذارند.

 نابودی ۹۰ هکتار از اراضی ساحلی

اما ویژگی‌های این پروژه چیست و چه دلایلی باعث شده است که مجریان طرح از ارزیابی آن اجتناب کنند. ‌ یکی از متولیان حوزه شهری، در این باره می‌گوید: مجریان طرح به بهانه‌ی بهسازی و گریز از انجام مطالعات ارزیابی آن را با عنوان بهسازی اجرا می‌کنند تا از مخمصه‌ی هرگونه ارزیابی و بررسی‌های‌ امکان‌سنجی گریخته باشند.

«سعید فرج پور» عضو شورای اسلامی  شهر رودسر در گفت و گو با مرور اظهار می‌کند: بزرگراه ساحلی چمخاله-رودسر بخشی از پروژه‌ی بهسازی محور حسن رود-حسن سراست و در‌این مورد نکاتی نیازمند توجه و بررسی است. نخست آن که مسیر پروژه بهسازی محور حسن رود- کیاشهر– چمخاله – رودسر در حوزه‌ی شهرستان‌های لنگرود و رودسر بهسازی نبوده بلکه احداث بزرگراه است و به همین سبب‌ این طرح برمبنای مصوبه‌ی شماره ۱۴۴۴۷۹/۴۵۸۸۰ مورخ۲۰/۷/۱۳۹۰ و بند ۳ صورتجلسه‌ی مورخ ۲۴/۱۲/۹۵ شورای عالی حفاظت محیط زیست مشمول انجام مطالعات ارزیابی اثرات زیست محیطی(EIA ) در مرحله‌‌ی امکان‌سنجی و مکان‌یابی، قبل از انجام هر گونه عملیات اجرایی است.

فرج پور با بیان ‌این که مطالعات مشاور در‌این طرح از سال۱۳۷۶ آغاز شده،  یادآور می‌شود: از نقشه‌های اجرایی طرح اطلاعات دقیقی در دسترس نیست تنها همین مقدار بر ما روشن است که‌ این طرح با در نوردیدن سینه‌ی بکر ساحل شهر رودسر که تنها بازمانده زیستگاه‌های بکر ساحلی در جنوب دریای خزر است، آن را به دو نیمه‌‌ی شمالی و جنوبی تقسیم می‌کند.

 به گفته‌ی وی، از مهم‌ترین ضرورتهای اجرای این ‌ طرح‌ رعایت رقوم ارتفاعی -۲۴/۷ است و‌این مهم مجریان را برآن خواهد داشت تا جهت رعایت ‌این رقوم ارتفاعی در مقاطع زیادی از اجرا، بیش از ۲متر از ارتفاع کنونی ساحل ارتفاع بگیرند و مانند سدی دوبخش شمالی و جنوبی ساحل را از یکدیگر جدا سازند. این‌امر در حقیقت موجبات از دست رفتن چشم‌انداز ساحل و دریا از سمت جنوب جاده یعنی از سوی شهر را فراهم خواهد آورد و عملا هیچ رهگذری از‌این سو به دریا دید نخواهد داشت.

طبق نظرکارشناسان، عبور‌ این جاده باعث نابودی نزدیک به ۹۰ هکتار از اراضی ساحلی شهر رودسر خواهد شد و دسترسی به ساحل را در سراسر محور به چند دسترسی محدود مماس خواهد ساخت و‌این یعنی شهروندان تنها از چند مقطع محدود می‌توانند به ساحل و دریا دسترسی داشته باشند. از سوی دیگر با توجه به اصلی بودن شریان، حداکثر سرعت مجاز در مسیر معادل ۹۵کیلومتر در ساعت خواهد بود که کل ‌امنیت و آرامش ساحل شهر رودسر را خواهد بلعید.

خسارت به کالبد شهری

در صورت اجرای این پروژه شهر رودسر تنها شهری خواهد بود که یک بزرگراه ساحلی در محدوده آن اجرا خواهد شد. این در حالی است که بزرگراه‌ها خود حرائمی دارند که با لحاظ آن بخش بزرگی از منافع اراضی پیرامونی از دست خواهند رفت و‌ این برای شهری مانند رودسر که توسعه‌ای طولی دارد بسیار زیانبار خواهد بود.

این را سعید فرج‌پور می‌گوید و می‌افزاید: با اجرای‌این طرح که از انتها به ساخت آن همت گماشته‌اند،شهر رودسر تقریبا تنها شهری خواهد بود که یک بزرگراه ساحلی در محدوده شهری آن ساخته خواهد شد و از نظر جمیع کارشناسان شهرسازی ‌این ‌امر بدعت و برای کالبد شهری بسیار خسارت‌بار خواهد بود، چرا که بر اساس قواعد شهرسازی عمده شریان‌های اصلی با آرام سازی وارد محدوده‌های شهری می‌شوند تا علاوه بر حفظ ‌امنیت شهروندان از خسارات احتمالی شریان‌های با سرعت بالا جلوگیری شود.

ضرورت‌ اندیشیدن به تغییر مسیر

طرح بزرگراه ساحلی چمخاله-رودسر در حوزه‌ی شهرستان لنگرود تغییر مسیر داده و این امر ساحل چمخاله را از آسیب‌هایی که متعاقب عبور یک بزرگراه  متوجه‌اش می‌ساخت در امان  نگه داشت.

 وی در این باره بیان می‌کند: آنچه بیش از همه‌ی موارد فوق جلب توجه می‌کند تغییر مسیر ‌این بزرگراه در سمت غربی دهانه‌ی رودخانه‌ی شلمانرود یعنی چمخاله است؛ در واقع با وجود‌ این که ‌این بزرگراه بنا بوده از ساحل چمخاله عبور کند و پس از عبور از دهانه‌ی رودخانه‌ی شلمانرود وارد اراضی ساحلی رودسر شود، ‌این مسیر به دلیل پرهیز از تخریب ساحل چمخاله تغییر داده شده و از بخش جنوبی‌تری عبور خواهد کرد و سپس مجددا به سمت شمال آمده و به اراضی ساحلی رودسر خواهد رسید؛ هر چند‌ این تغییر مسیر در ساحل چمخاله مطلوب است ‌اما پرسش اصلی‌ این است که چرا‌ این تغییر مسیر نباید در رودسر پذیرفته شود؟ دلیل گزینش این استاندارد دوگانه چیست؟!

گزینه‌های تغییر مسیر

پروژه‌های عمرانی نظیر احداث بزرگراه می‌توانند در  مسیر دستیابی به توسعه بسیار تاثیرگزار باشند اما این  امربدون توجه به اهمیت منابع طبیعی و محیط زیست محقق نمی‌شود. فرج پور در ادامه‌ی اظهاراتش به شرح سه امکانِ تغییر مسیرِ بزرگراه ساحلی چمخاله-رودسر در حوزه شهرستان رودسر پرداخته و بیان می‌کند: هم اکنون سه گزینه‌ی جایگزین معقول برای حفظ ساحل خزر در رودسر وجود دارد تا‌ مطلوبیت بی‌نظیر ساحل رودسر که همین حالا برای خلق مطلوبیتی همانند آن نیاز به هزینه‌کردی معادل چند ده هزار میلیارد تومان است، حفظ شود. گزینه‌ی اول، انحراف مسیر بهسازی به سمت روستای گالش‌کلام و گالش‌خاله و شلمان است تا شریان را به سمت غربی دهانه‌ی پل شلمان‌رود در شهر شلمان سوق دهد.

دوم انحراف مسیر بزرگراه از احمدآباد با رینگ ۳۵ متری باقرآباد و ورود به کمربندی رودسر است که از قضا علاوه بر جلوگیری از تخریب ساحل می‌تواند بار ترافیکی خیابان شهدا را کاهش دهد و گزینه‌ی سوم انحراف بزرگراه به سمت رینگی ۴۵ متری‌ست که در حریم شهر قرار دارد و به میدان شالیزار در ورودی کمربندی رودسر منتهی می‌شود و شهرداری به دلیل ناتوانی مالی هیچ مقطعی از آن را بازگشایی نکرده است.

وی با تصریح بر اهمیت حفظ ساحل ارزشمند رودسر می‌گوید: متأسفانه مجریان با وجود‌این آلترناتیو‌ها و صرفا به دلیل مجانی! بودن اراضی ساحلی در نظر دارند کمر همت به نابودی ساحل رودسر ببندند که کمترین همپوشانی با خرد و مصلحت و حکمت ندارد.

راه و شهرسازی مجوزی از محیط زیست نگرفته است

بی‌تردید احداث بزرگراه در عرصه‌ی اراضی ساحلی که بخشی از منابع طبیعی به شمار می‌آید، نیازمندِ ارزیابی‌های محیط زیستی و  سنجش عواقبی است که اجرای این پروژه می‌تواند به دنبال داشته باشد.

معاونت نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست گیلان در پاسخ به سوال مرور   که آیا برای برای این طرح مجوز صادر شده است یا خیر، اظهار می‌کند: پروژه‌ی بزرگراه ساحلی چمخاله به رودسر از نظر ضوابط محیط زیست مشمول ارزیابی زیست‌محیطی است که تاکنون مجوزی از محیط زیست اخذ نشده است.

احسان اله شکری در ادامه می‌گوید: توسط اداره‌ی محیط زیست رودسر از ادامه‌ی  پروژه  با توجه به احداث جاده در محدوده‌ی شهرستان لنگرود و ورود در محدوده‌ی شهرستان رودسر به دلیل فقدان مجوز زیست‌محیطی وتخریب ساحل رودسر، ممانعت به عمل آمد و مقرر شد اداره کل راه وشهرسازی نسبت به اخذ مجوز از محیط زیست اقدام کند که تاکنون اقدامی صورت نگرفته است.

 مکاتبات با محیط زیست انجام خواهد شد

معاون مهندسی و ساخت اداره کل راه و شهرسازی گیلان هم در توضیح کوتاهی در پاسخ به مرور اظهار می‌کند: هم اکنون حدود ۹/۴ کیلومتر  از حد فاصل ۱۵ کیلومتری  بزرگراه چمخاله – رودسر در حوزه‌ی شهرستان لنگرود در دست اقدام است.

یعقوب حیدری می‌گوید:  برای اجرای این طرح  با توجه به  بدهکاری ۷ میلیارد  تومانی،  امسال  ۱۰ میلیارد تومان اعتبار به ما ابلاغ شده است.

وی تصریح می‌کند: تغییرطرح در لنگرود به این علت بود که هم‌زمان با این پروژه یک مصوبه‌ی هیات دولت  با موضوع سایت نفتی خزر وجود داشت که به سبب  این تداخل  ناچارا  طرح تغییر پیدا کرد. در مورد رودسر هم مکاتبات  لازم با  اداره کل محیط زیست  انجام خواهد شد.

 ضرورت توجه به هنگام و  بیشتر به محیط زیست

 در این گزارش نگاهی داشتیم به دل‌نگرانی هایی که پروژه‌ی احداث یک بزرگراه ساحلی برای فعالان محیط زیست به وجود آورده است. بی شک حفاظت از منابع طبیعی و محیط زیست در استان گیلان به سبب وجود موهبت‌هایی چون دریا، تالاب و جنگل از اهمیتی حیاتی برخوردار است. این حساسیت‌های زیست‌محیطی  ایجاب می کند که مطالعات و پایش های لازم  محیط زیستی  در مراحل ابتدایی طراحی پروژه‌ها مد نظر قرار گیرد و نسبت به اخذ مجوزهای زیست‌محیطی و  دغدغه‌های کارشناسان و فعالان این عرصه بیش از پیش توجه شود.

✍مریم ساحلی