سالیان درازی است که می‌شنویم “کشاورزی ایران مدرن نیست”.

طبیعتا هر نیستی یک چرا با خود همراه دارد؛ ولی پاسخگوی به چرایی این موضوع در طول این سال‌ها محدود به جلسات و تشریفات اداری و محافل و بحث‌های دانشگاهی بوده و برداشتن قدمی عملی در راستای ارتقای کشاورزی کشور به میزان زیادی مغفول مانده است.

ولی خوشبختانه کشاورزی مدرن کم کم دارد جای خود را در کشور باز می‌کند و یکی از حوزه هایی که می توان رد پای اقدامات مدرن را در آن دی بخش کودهای آلی و ریزمغذی هاست.

استفاده صحیح از این کودها می‌تواند بهره وری محصول را افزایش داده و کیفیت گیاه را نیز ارتقا بخشد. شرکت‌های تولیدکننده این کودها در کشور زیاد هستند، ولی مانند همیشه بحث سودجویی عده‌ای در این میان مطرح است.

تولیدکنندگان کودهای مدرن بعضا اقدام به تقلب می‌کنند و تفاوت فاحشی میان املاح نوشته شده روی بسته کود با واقعیت درون آن وجود دارد. طبعا اگر کشاورزی این کود را بخرد و بر زمین بپاشد و نتیجه نگیرد، به کل از مدرنیزاسیون کارش توبه کرده و برمی‌گردد سر زمینش و به همان سیاق که تاکنون کشاورزی می‌کرده، کشت و زرع خود را ادامه می‌دهد.

برای حل این مشکل جهاد کشاورزی یا دقیق تر بگویم سازمان خدمات حمایتی کشاورزی، طرح پایش سختگیرانه‌ای راه انداخته و گفته هر تولیدکننده کودی که ریگی در کفشش نیست، راست و حسینی بیاید جلو اعلام آمادگی کند تا ما دقیق او را رصد کنیم و در عوض به عنوان واحد مورد اطمینان تایید و به کشاورزان معرفی‌اش کنیم. گویا تاکنون ۲۶ تولیدکننده از حدود ۲۰۰ تولیدکننده رسمی در کشور برای شرکت در این طرح ثبت نام کرده‌اند.

حال چند شرکت از این شرکت‌ها سلسله جلساتی در شعب شرکت خدمات حمایتی کشاورزی کشور ترتیب می‌دهند تا هماهنگی لازم را برای عملیاتی کردن طرح و بالابردن کیفیت کشاورزی ایران کسب کنند.

روز گذشته جلسه ای در اراک با همین محور برگزار شد.

علیرضا موسوی مدیرعامل شرکت خدمات حمایتی کشاورزی استان مرکزی در حاشیه این جلسه به سوالات خبرنگار ایسنا در خصوص این طرح پاسخ داد.

اصلا کود آلی چیست و چه تفاوتی با کودهای شیمیایی مرسوم، به آن معنی که در اذهان جامعه شکل گرفته، دارد؟

گیاه به عنوان یک موجود زنده نیاز به تغذیه دارد. خاک‌های کشور از نظر عناصر کامل نیستند و فقیرند. پس خودمان باید عناصر غذایی را در اختیار گیاه قرار دهیم تا رشد کند که بخشی از نیاز گیاه با کودهای شیمیایی مرتفع می‌شود. برخلاف تصور رایج، استفاده از کودهای شیمیایی بد نیست و مصرف آن در ایران نصف اروپاست. مشکل در نحوه و زمان مصرف این کودهاست چراکه نمی‌شود امروز کود داد و فردا برداشت کرد.

گیاه باید ماده شیمیایی را مصرف کند تا ضرری برای انسان نداشته باشد. کود اوره در حالت عادی خیلی برای انسان مضر است ولی اگر به موقع مصرف شود دیگر ضرری ندارد. مثلا در کشت سَرَک قبل از عید کود می‌دهند و اواخر خرداد برداشت می‌کنند. اینکار درست است و گیاه در این مدت کود را مصرف می‌کنند و پروتئین محصول افزایش می‌یابد. کودهای شیمیایی حتما باید به عنوان قوت غالب گیاه استفاده شوند، در واقع این کودها مثل نان و برنج برای انسان هستند.

کنار این قوت غالب یک سری عناصر ریزمغذی هستند که حکم ادویه را دارند، مثل منگنز، بور، روی، منیزیم، کلسیم و… که در دوز کم باید در اختیار گیاه قرار گیرند. علاوه بر این‌ها مواد آلی در غالب کودهای آلی نیز باید به خاک اضافه شوند. این مواد آلی نقش واسطه میان گیاه و عناصر را دارند و بدون این مواد گیاه نمی‌تواند از عناصر داخل خاک استفاده کند. اضافه کردن کود شیمیایی به خاک بدون استفاده از کود آلی مثل این است که جلوی یک گاو قوطی کنسرو ذرت بگذاریم! قادر نیست از این غذا استفاده کند.

خب این مواد آلی چه هستند؟ همان بقایای گیاهی که متاسفانه کشاورزان می‌سوزانند یا کودهای حیوانی که در گذشته استفاده می‌شد. این مواد ترکیبات خاک را اصلاح کرده و جذب گیاه را بالا می‌برند.

اگر کود حیوانی این کار را انجام می‌دهد پس نقش شرکت‌های تولیدکننده کودهای آلی و ریزمغذی در این میان چیست؟

کودهای آلی و ریزمغذی تنوع بسیار زیادی دارند. این کودها پیچیده‌تر از کودهای شیمیایی معمول، ازت‌ها، فسفات‌ها و پتاس‌ها هستند. مثلا کودی داریم به نام کود ماکرو کامل که مدل‌های بسیاری دارد. این نوع کودها ترکیب پیچیده‌ای دارند که با توجه به خاک هر منطقه توسط شرکت تولیدکننده تنظیم می‌شوند یعنی کود آلی که یک منطقه استفاده می‌کند مختص همان منطقه است و مناطق دیگر باید کود ویژه خود را استفاده کنند.

امروز هر کشاورزی ازت و پتاس و فسفات را سریعا به خاک خود اضافه می‌کند، ولی کشاورزان با کودهای جدید بیگانه هستند. یکی از اهداف ما این است که فرهنگ استفاده از این کودها را میان کشاورزان ترویج دهیم. بیست سال پیش کشاورزان وقتی کود شیمیایی را برای اولین بار دیدند در برابر استفاده از آن موضع گرفتند ولی به مرور زمان به کاربردی بودن آن پی بردند. امروز نیز باید همان تبلیغات را برای کودهای پیچیده آلی و ریزمغذی انجام دهیم.

چرا کیفیت نان ما بالا نیست؟ چون عناصر ریزمغذی و مواد آلی در خاک گندم کم بوده است. ریزمغذی‌ها کیفیت محصول را نیز ارتقا می‌دهند. سیلوهای گندم باید لبریز از گندم با کیفیت باشند. خاک‌ها در گذر زمان فقیر شده‌اند و باید آنها را تقویت کرد. کشاورزان باید هرسال آزمون خاک انجام دهند و شرکتی مثل شرکت ما این آزمون را با هزینه بسیار کم برای کشاورزان انجام می‌دهد.

این آزمون کمک می‌کند بدانیم هرخاکی چه عناصری نیاز دارد و طبق آن برنامه کود برای آن زمین بچینیم. نمی‌توان سنتی عمل کرد و هرسال یک سری کود ثابت و قدیمی در زمین پاشید. شاید خاک برای مثال به حد کافی فسفر داشته باشد و نیازی به کودهای فسفات نباشد ولی مثلا پتاس بیشتری بخواهد.

درحال حاضر فرآیند توزیع کود بین کشاورزان چگونه است و برای توزیع کودهای نوین چه برنامه‌ای دارید؟

جهادکشاورزی از طریق سازمان خدمات حمایتی، کودهای شیمیایی پتاس و ازت و فسفات مورد نیاز کشور را از طریق پتروشیمی‌های داخل کشور یا از طریق واردات تامین کرده و به استان‌ها طبق جدول سهمیه‌ای که تهیه شده می‌فرستد.

در سطح کشور کارگزارانی وجود دارند که وظیفه آنها تحویل گرفتن کودها از بخش دولتی و توزیع و فروش آن به کشاورزان است. این کودها یارانه‌ای هستند و کشاورز طبق حواله و سهمیه‌ای که دارد می‌تواند کود شیمیایی خریداری کند. قصد داریم از این شبکه کارگزاری برای توزیع کودهای آلی و ریزمغذی نیز استفاده کنیم، البته این کودها به دلیل تنوع بالا دیگر یارانه‌ای نیستند.