به گزارش پایگاه خبری گیل فام و به نقل از ایرنا، این گستره آبی ، مهارکننده سیلهای ویرانگر، تلطیف کننده هوا، پناهگاه پرندگان مهاجر، زایشگاه ماهیان خزر ، زیستگاه جانداران گوناگون، رویشگاه نیلوفران ولاله های آبی ، تامین کننده آب کشاورزی و تفرجگاه رویایی گردشگران داخلی و خارجی است.
اما در دهه های اخیر بی توجهی نسبت به حقابه این تالاب ، قطع درختان حوزه آبریز و در نتیجه ورود حجم بالای رسوبات و احداث سازه ها و فعالیتهای نسنجیده موجب خشک شدن بخش عمده تالاب شده است .
علاوه بر این، تالاب انزلی و زیستمندانش از حجم بالای پسماندها و پسابها و سموم کشاورزی به شدت رنجه و بیمار است.
کارشناسان معتقدند بی توجهی نسبت به حقابه تالاب و ساخت سدهای بیشتر روی آن می تواند مرگ آن را موجب شود.
اما تالابی که قرار بود با اجرای طرح احیاء و بهره برداری خردمندانه از مرگش جلوگیری شود ، همچنان با تهدیدهای مختلف روبرو است .
اخیرا سازمان حفاظت محیط زیست مجوز ساخت سدی به نام لاسک بر روی رودخانه امامزاده ابراهیم بعنوان یکی از تامین کننده های اصلی آب تالاب ، صادر شده که صاحب نظران احداث آن را برای این گستره آبی مخرب می دانند.
سدی که قرار است با یک هزار میلیارد تومان اعتبار در ۲۱۸ هکتار محدوده شامل جنگل ، اراضی کشاورزی و چند روستا، برای تامین آب کشاورزی و شرب آب شرب شهر شفت و حومه و تولید انرژی برقابی ساخته شود .
در حالی که به گفته صاحب نظران با احداث و آبگیری این سد ۳ روستای ‘لاسک’، ‘کلوان’ و ‘ویسرود’ و یکصد هکتار از جنگلهای هیرکانی این منطقه به طور کامل به زیر آب می‌روند.
*تالاب زخمی انزلی نگران ضربه کاری دیگر
رضا زحمتکش کارشناس عمران آب و کارشناس ارشد عمران محیط زیست در مصاحبه با ایرنا در خصوص وضعیت تالاب انزلی گفت : پهنه ی تالاب انزلی در طول ۳۰ سال اخیر به کمتر از یک سوم خود رسیده و عمق آب در بسیاری مناطق پایین تر از یک متر می باشد .
این عضو هیات علمی موسسه آموزش عالی جهاد دانشگاهی رشت اظهار داشت : عدم توجه به مشکلات رسوب گذاری و عدم انجام لایروبی صحیح در تالاب، این مجموعه بی نظیر را در خطر نابودی قرار داده است.
وی در مورد ساخت سد لاسک تصریح کرد : جدا از مواد و ساختاری که در شکل هندسی آن وجود دارد یک حائل سازه ای به ارتفاع حدود ۶۳ متر، عرض ۷۵۰ متر و طول حدود ۳۶۰۰ متر است که بر روی رودخانه امام زاده ابراهیم قرار می گیرد.
وی خاطرنشان کرد: مهمترین عامل در بررسی لزوم احداث پروژه های بزرگی مثل سد، پیش از برآورد اقتصادی و تامین آب شرب یا کشاورزی برخی مناطق، ارزیابی معضلات زیست محیطی حاصله است.
به گفته وی به نظر می رسد در مورد سد لاسک یا این مطالعات به طور دقیق صورت نگرفته و یا همانند بسیاری از پروژه های ملی، اهداف سیاسی بر روی اصول بررسی دقیق مهندسی سایه انداخته است.
وی در خصوص معضلات حاصله از ساخت این سد و دلایل غیر منطقی برای احداث آن اظهار داشت :
با توجه به این موضوع که آب رودخانه امام زاده ابراهیم یکی از شریان های اصلی تامین آب تالاب می باشد، احداث بند لاسک تسریع ویژه ای در پایان عمر تالاب انزلی بوجود خواهد آورد.
از سوی دیگر به گفته این عضو هیات علمی ،درختان شمشاد منطقه از جمله جنگل هیرکانی جزء مناطق تحت الحفظ از لحاظ قطع می باشند و همواره کشمکش های زیادی برای جلوگیری از قطع بی رویه درختان منطقه صورت گرفته است.
زحمتکش خاطرنشان کرد: این در حالیست که با احداث این سد شاید بالغ بر ۱۰۰ هکتار از جنگل های هیرکانی از بین رفته و نابود می شود.
وی تصریح کرد : همچنین با احداث این سد برخی از روستاهای حوالی روستای لاسک با کمبود آب مواجه شده و حتی تعدادی روستا ممکن است کاملا مستغرق شود .
این عضو هیات علمی دانشگاه خاطرنشان کرد: ملاحظات زیست محیطی و مطالعات مربوطه در احداث سد لاسک قطعا مبین آن است که تخریب های به جا مانده از این اتفاق جبران ناپذیر بوده و ضررش بر منفعتش برتری قابل توجهی دارد و امید است با درایت مسئولان دلسوز از وقوع حادثه ای ناگوار جلوگیری شود.
*راهکار
زحمتکش کارشناس منابع آبی و کارشناس ارشد محیط زیست متذکر شد: احداث سد به بهانه تامین آب شرب برخی مناطق آن هم در شمال کشور نمی تواند دلیل موجهی باشد زیرا با بررسی دقیق سیستم های جمع آوری آبهای سطحی مناطق و احیای آب بندان ها و روش های مهار آبهای زیرزمینی به راحتی میتوان مشکل تامین آب شهرهای استان گیلان را مرتفع کرد البته به شرطی که عزم راسخ و جدی برای این کار وجود داشته باشد که تا کنون مشاهده نشده است.
*دادخواهی سازمان های مردم نهاد
زخمهای ناسور تالاب انزلی و خبر احداث سد بر روی یکی از منابع تامین کننده آب تالاب در ماههای اخیر موجبات نارضایتی و مخالفت دوستداران محیط زیست و سازمانهای مردم نهاد زیست محیطی گیلان به ویژه سمن های انزلی چون تالاب دوخان و انجمن طرفداران توسعه انزلی را بر انگیخته و در رسانه ها بازتاب داشته است.
هنرمندان و چهره های شناخته شده بسیاری نیز در برنامه های مختلف خواستارتوقف اجرای طرحهای فنی و اجرایی مخرب محیط زیست شده اند.
اکنون در فضای مجازی بحث ها و اعتراضات بسیاری در این زمینه انتشار دارد به نحوی که بسیاری از پوستر ‘ نه به ساخت سد لاسک’ برای پروفایل شان به نشانه مخالفت با اجرای این طرح استفاده می کنند.
* مدیریت آب جایگزین سدسازی شود
محمد کهنسال از اعضای انجمن طرفداران توسعه انزلی بعنوان یکی از مخالفان اجرای این طرح در این باره گفت : صرف نظر از ایرادات متعددی که در زمینه های فنی؛ محیط زیستی؛ اجتماعی و غیره در مخالفت با سد لاسک وجود دارد دو موضوع به نظر من از اهمیت ویژه برخوردار است.
وی اظهار داشت :اولین موضوع فرآیند صدور مجوز است و اینکه بنابر شنیده های موثق استادان و صاحب نظرانی که در جلسه اول با استدلالات تخصصی به مخالفت با احداث سد پرداختند دیگر به جلسات دعوت نشدند و وقتی این خبر را در کنار آسیبهای فراوانی که ساخت سدهای متعدد در جای جای کشور بر منابع آبی ارزشمندی اعم از تالابها و رودخانه ها و در راس آنها دریاچه ارومیه گذاشتند خود به خود ذهن شنونده بی طرف هم به سمت مشکل دار بودن ساخت سد هدایت می شود.
کهنسال خاطرنشان کرد: نکته دوم اینکه اصولا چرا از بین شیوه های متنوع مدیریت آب ؛ مدیریت توزیع و مصرف به کلی به فراموشی سپرده شده و از بین روش های جمع آوری و تولید نیز بدترین روش ممکن یعنی ایجاد سد مخزنی آن هم در یک اکوسیستم بسیار ارزشمند و به شدت آسیب پذیر در دستور قرار گرفته است.
*مجوز ساخت سد لاسک مشروط است
معاون نظارت و پایش اداره کل محیط زیست گیلان در این باره گفت : مجوز ساخت سد لاسک در تاریخ ۲۸ آبان سال ۹۷ از سوی سازمان محیط زیست در تهران صادر شده است .
احسان الله شکری اظهار داشت: این مجوز دارای ۱۰ بند است که ۹ بند اجرایی و یک بند مربوط به زمان اجرای طرح است.
وی سه بند یا شرط مهم برای احداث این سد را جلوگیری از آلودگی آب، خاک، هوا، صدا و پسماند در طی مراحل ساخت و بهره برداری ،جبران خسارت وارده بر محیط زیست و تخریب جنگل و احیای آن بر اساس قانون،عدم اجرای مستحدثات در حریم و محدوده تحت تاثیر رودخانه اعلام کرد.
همچنین بر اساس بندهای دیگر مجریان طرح موظف به اجرای راهکارهای ارائه شده در گزارش ارزیابی جهت بهبود کیفیت آب داخل مخزن شامل تسریع در احداث تصفیه خانه های روستایی در بالادست، اجرای طرح جمع آوری و دفع زباله های روستایی در مناطق بالا دست ، هماهنگی با اداره کل محیط زیست استان جهت تعیین محل برداشت و تخلیه منابع قرضه هستند.
اجرای کامل شیوه های پیشگیری کاهش و کنترل آثار منفی زیست محیطی مرتبط با پروژه و برنامه مدیریت و پایش زیست محیطی مندرج در گزارش ،رعایت و اجرای برنامه پایش زیست محیطی ، رعایت مقررات و ضوابط زیست محیطی لازم الاجرا از جمله مدیریت پسماند با تاکید بر فرایند بازیافت و پساب ، ارائه خود اظهاری و پایش هر سه ماه یک بار به اداره کل محیط زیست گیلان دیگر بندهای این مجوز را تشکیل می دهند.
مدت اعتبار مجوز زیست محیطی برای احداث سد لاسک نیز دو سال تعیین شده است.
*اظهار نظر نمایندگان
نمایندگان مجلس مرتبط با این طرح یعنی نماینده فومن و نماینده انزلی این طرح را دارای اثرات مثبت اقتصادی و زیست محیطی می دانند.
حجت الاسلام مهدی افتخاری، نماینده مردم فومن و شفت در مجلس با بیان این که سد لاسک دارای مجوز زیست محیطی است گفت: کسانی که معتقدند سد لاسک میخی بر تابوت تالاب انزلی است جرأت گفتن حقیقت را ندارند، مشکل تالاب انزلی ۷۴۰ هزار مترمکعب رسوباتی است که وارد این تالاب شده و صدای کسی هم در نمی‌آید.
حسن خسته بند نماینده انزلی نیز این سد را برای تالاب انزلی مفید دانسته و گفت:سد لاسک در واقع عملیات آبخیزداری برای تالاب انزلی را انجام می دهد و در زمان طغیان رودخانه این سد علاوه براینکه سبب کاهش ورود رسوبات به تالاب می شود،می تواند آب مورد نیاز برای کشاورزان منطقه فومنات را در خود ذخیره کرده و مازاد آن به سمت تالاب انزلی هدایت شود.
*پیوست زیست محیطی طرح ارائه شود
حتی اگر از خسارات جبران ناپذیر طبیعی و زیست محیطی اجرای این پروژه صرف نظر کنیم آیا ساخت سدی با یکهزار میلیارد تومان هزینه که جبران خسارات مادی زیست محیطی آن نیز مبلغ بسیار هنگفتی را شامل می شود به لحاظ اقتصادی برای کشور مقرون به صرفه است.
ابوعلی گلزاری فوق دکترای مهندسی محیط زیست در خصوص مفید یا مضر به حال تالاب انزلی و محیط زیست گیلان بودن این سد به ایرنا گفت : این طرح یک بحث ملی است که مسلما تاثیرات زیست محیطی و اجتماعی زیادی خواهد داشت .
این عضو هیات علمی دانشگاه اظهار داشت اعلام نظر در این خصوص را نیازمند بررسی دقیق طرح ارزیابی اقتصادی و زیست محیطی دانست .
وی خاطرنشان کرد : اگر ارزیابی های طرح در اختیار نخبگان این امر قرار داده بشود می توانیم بدون نیاز به هزینه ای آن را مورد بررسی و نظرمان را اعلام کنیم .
از سوی دیگر تا زمان انتشار گزارش هنوز شورای عالی جنگل ها بعنوان یکی دیگر از متولیان صدور مجوز ، مجوزی برای ساخت این سد صادر نکرده است .
همچنین باید دید سازمان جهاد کشاورزی بعنوان متولی حراست از اراضی کشاورزی که حتی نسبت به ساخت یک خانه کوچک در شالیزارها حساسیت به خرج داده و نسبت به تخریب آن اقدام می کند نسبت به تخریب این میزان اراضی و روستاها چه تصمیمی خواهد گرفت.
بی شک تامین آب کشاورزی و شرب یکی از ضروریات زندگی مردم منطقه است اما آیا در حالی که به گفته کارشناسان حدود ۷۰ درصد منابع آبی در کشاورزی غیرعلمی و سنتی به هدر می رود راهکار عاقلانه تر و مقرون به صرفه تری وجود ندارد.
البته شروط یا بندهای مجوز ساخت سد لاسک نیز چنان مشکل است که در صورت نظارت دقیق و مستمر بعید به نظر می رسد که مجریان قادر به اعمال آن باشند.
از تالاب انزلی هم که بگذریم ۱۰۰ هکتار جنگل هیرکانی با ارزش ، چند روستا و هکتارها زمین کشاورزی با احداث این سد نابود خواهد شد.
موضوعی که باید دید سازمان جنگل ها و مراتع و جهاد کشاورزی نسبت به آن چه عکس العملی نشان می دهند.
خریداری اراضی کشاورزی و مسکونی این منطقه و انتقال ساکنان روستاها را نیز باید به هزینه های ساخت سد افزود.
بی شک تا زمانی که مصرف آب کشاورزی و خانگی و صنعتی منطقی و صحیح نباشد هرچقدر هم سد بزنیم چاه حفر کنیم و یا از منابع آبی چون دریا و رودخانه استفاده کنیم نه تنها مشکل حل نخواهد شد بلکه به سرعت منابع آبی سالم را از دست خواهیم داد.
پس خرد حکم می کند به جای برداشت بی رویه آب و سدسازی هایی که امروزه دیگر در جهان منسوخ شده به مدیریت منابع آبی ، حفظ و مصرف مناسب منابع آبی و بازیافت آب برای کشاورزی توجه کنیم
