تاثیرات مخرب و زیانباری که نشان داد هفت‌گونه آبزیان تالاب انزلی در خطر انقراض هستند در این راستا شیلات به منظور صیانت از انفال دریا جهت حفظ ذخایر ژنتیکی اقدامات گسترده ای را به منظور تکثیر و بازسازی ذخایر ژنتیکی دریا در دستور کار خود قرار داد و امسال در آغاز فصل رهاسازی ماهیان ۴.۵ میلیون قطعه بچه ماهیان استخوانی و خاویاری در دریای خزر رهاسازی شد.
گیلان ۲ برابر گلستان و مازندران در تکثیر و رهاسازی ماهیان استخوانی و خاویاری فعالیت می‌کند
قدمت و ریشه بازسازی ذخایر ژنتیکی ماهیان در ایران به گیلان بازمی‌گردد که برای نخستین بار در سال ۱۳۱۸ تکثیر ماهی سفید را آغاز کرد و مرکز شهید بهشتی تا سال ۱۳۴۷ حدود ۵۰ میلیون لارو ماهی سفید تولید و در رودخانه‌های منتهی به تالاب رهاسازی کرد.
با توجه به این پیشینه؛ مسئولان کشوری؛ گیلان را مهد بازسازی ذخایر ماهیان استخوانی و در این میان مرکز حفظ و بازسازی ذخایر ژنتیکی ماهیان شهید بهشتی رشت نیز پیشتاز در تولید انبوه بچه ماهیان اعلام می‌کنند. این مرکز در سال ۱۳۵۱ بصورت رسمی فعالیت و تولید انبوه خود را آغاز کرد و در سال ۱۳۵۸ بود که مرکز شهید رجایی در ساری شکل گرفت.
اگرچه هشت مرکز بازسازی ذخایر آبزیان در ضلع جنوبی دریای خزر وجود دارد اما به گفته مسئولان شیلات ایران این گیلان است که به اندازه ۲ استان مازندران و گلستان در تکثیر و رهاسازی و بازسازی ماهیان استخوانی و خاویاری فعالیت می‌کند.
بازسازی ذخایر ماهیان اقتصادی و حفظ ژنتیک ماهیان غیر اقتصادی
اما امروز در گیلان مرکز بازسازی و حفاظت از ذخایر ژنتیکی ماهیان استخوانی شهید انصاری رشت نیز یکی از مراکز مهم بازسازی ماهیان استخوانی کشور است که در ۲ بخش بازسازی ذخایر ماهیان اقتصادی و حفظ ژنتیک ماهیان غیر اقتصادی فعالیت دارد.
امسال در این مرکز ۱۲۵ میلیون لارو ماهی سفید بهاره در مرکز بازسازی ذخایر رشت تولید شد و طرح مطالعاتی تکثیر مصنوعی گونه در معرض انقراض سَس ماهی بزرگ‌سر دریای خزر برای نخستین بار در کشور آغاز شد.
سرپرست مرکز بازسازی و حفاظت از ذخایر ژنتیکی ماهیان استخوانی شهید انصاری رشت با اشاره به فعالیت های این مرکز در خصوص تکثیر و بازسازی ماهیان اقتصادی دریای خزر اظهار کرد: در آینده تکثیر و بازسازی ذخایر ژنتیکی ماهیان غیر اقتصادی متشکل از انواع ماهیان حوزه جنوبی دریای خزر در دستور کار این مرکز قرار دارد.
دانیال گروهی به خبرنگار ایرنا گفت: در این زمینه با چالش‌ها و محدودیت‌هایی مواجهیم که از آن جمله می‌توان به تغییرات اقلیمی، خشکسالی و ورود انواع پساب‌های صنعتی شهری، روستایی، بیمارستانی و حتی سموم کشاورزی به رودخانه ها و تمام منابع آبی اشاره کرد که به یکی از دغدغه های ما در این بخش تبدیل شده است.
وی اضافه کرد: ایران در یک موقعیت راهبردی همراه چهار کشور دیگر از منابع آبی دریای خزر بهره می برد و استفاده از شناورهای تجاری، نفتی و نظامی در دریا توسط این کشورها می‌تواند تاثیرات منفی در بازسازی ذخایر داشته باشد.
وی تاکید کرد: همه این عوامل موجب می‌شود زیستگاه آبزیان تحت تاثیر قرار گیرد به همین منظور مرکز بازسازی ذخایر شهید انصاری برای حفظ مولدین گونه های مختلف در امر بازسازی ذخایر که در واقع یک اقدام واجب و جبرانی است، فعالیت می کند.
گروهی تصریح کرد: در این مرکز با تاکید بر ماهی سفید برروی گونه هایی نظیر سیم، کپور تالابی، سیاه کولی، شاه کولی، لای ماهی، اردک ماهی و در سالهای گذشته روی ماهی سرخ باله و کولمه و خرچنگ دراز آب شیرین هم فعالیت‌های بازسازی انجام شد.
وی با بیان اینکه باید در تکثیر و بازسازی ماهیان غیراقتصادی برنامه‌ریزی مدون و درستی داشته باشیم، افزود: بسیاری از گونه‌های ما در تالاب و رودخانه‌ها جزو شاخص‌های آبهای سالم هستند. ماهیانی مانند مخرج لوله‌ای، سوف حاجی طرخان، سرخ باله و کولمه از آندسته ماهیانی هستند که در یک موقعیت مناسب و سالم می توانند به حیات خود ادامه دهند که در سالهای اخیر جمعیت آنها کاهش یافته و این ماهیان در تورهای صیادان و سبد صید مشاهده نمی شود.
سرپرست مرکز بازسازی و حفاظت از ذخایر ژنتیکی ماهیان استخوانی شهید انصاری رشت در مورد خطر انقراض و شرایط حفظ ژنتیک ماهی اسبله که نوعی ماهی گوشت خوار است نیز گفت: حضور ماهی اسبله در منابع آبی با تاکید بر تالاب انزلی با این پیش فرض که ماهیان ضعیف و دارای مشکلات ژنتیکی که تحت تاثیر عوامل محیطی قرار گرفتند را شکار کند تا ماهیان سالم در مجموعه دریا غالب شود، می تواند یک فوریت محسوب شود اما متاسفانه در مورد ماهی اسبله ما با کاهش شدید این گونه مواجه هستیم.
وی اضافه کرد: در بحث حلیت ماهی اسبله به علت آنکه جزو ماهیان فاقد پولک است با مشکل مواجهیم اما این ماهی برای پاکسازی ماهیان بیمار و زخمی در محیط آبی می تواند بسیار حائز اهمیت باشد.
این مرکز امسال بیش از ۱۲۵ میلیون لارو ماهی سفید بهاره تولید کرده است که بخش قابل توجهی از این لاروها در استخرهای شیلات که از قبل آبگیری و نهاده‌های اولیه آنها تامین شده بود، کشت شد.
بیش از ۶۰ میلیون لارو را نیز به سایر مراکز همکار در استان مانند مراکز یوسف پور، مرکز شهید سردار سلیمانی و استخرهای قلم گوده انزلی ارسال کرد.
افزایش ۱۰۰ درصدی تولید انواع بچه ماهی در مرکز یوسف پور سیاهکل
رئیس مرکز حفاظت از ذخایر ژنتیکی آبزیان شادروان دکتر یوسف پور (سیاهکل) که در اوایل خرداد ماه ۲۳۰ هزارقطعه بچه‌ماهی در خطر انقراض «سوف» در تالاب انزلی رهاسازی کرد در گفتو گو با ایرنا از افزایش ۱۰۰ درصدی تولید بچه ماهیان در این مرکز خبرداد و گفت: امسال افزون بر ۷۰ میلیون انواع بچه ماهی در این مرکز تولید شد درحالی که سال گذشته این رقم فقط ۳۵ میلیون قطعه بود.
علی اکبر قربان‌نیا تولیدات مرکز بازسازی شادروان یوسف پور سیاهکل را در بخش ماهی سفید ۶۵ میلیون قطعه بچه ماهی، ۲۰ هزار قطعه بچه ماهی خاویاری از گونه اوزون برون وقره برون و چهار میلیون بچه ماهی سوف اعلام کرد.
وی یادآورشد: این تعداد بچه ماهی در ۱۶۴ هکتار از استخرهای خاکی مرکز شادروان یوسف پور سیاهکل ذخیره‌سازی شده اند که طبق برنامه‌ریزی در ماه‌های خرداد و تیرماه در حوزه‌های آبریز دریای خزر رهاسازی می‌شوند.
مشارکت جامعه صیادی در بازسازی ذخایر
استمرار فعالیت صید و صیادی به مشارکت جامعه بهره بردار گره خورده است اگرچه تا سال گذشته تنها هشت استخر هچری در استان در امر بازسازی مشارکت داشتند اما امسال این تعداد به ۲۵ استخر خاکی رسیده است.
مدیرکل شیلات گیلان مشارکت جامعه بهره بردار در بازسازی ذخایر در سال گذشته را پنج درصد اعلام کرد و افزود: امسال با شرایط خوبی که در مشارکت جامعه صیادی فراهم شد، تعهد شیلات تولید ۱۶۰ میلیون قطعه انواع بچه ماهیان است که این امر با مشارکت جامعه صیادی و ۲۵ هچری پره های صیادی به راحتی امکانپذیر است.
کوروش خلیلی با بیان اینکه تعهد امسال شیلات ایران بسیار بیش از سال گذشته است، گفت: پیش بینی شیلات گیلان رهاسازی ۲۰۰ میلیون قطعه انواع بچه ماهیان استخوانی و خاویاری در خزر است درحالیکه سال گذشته حدود ۱۵۰ میلیون قطعه انواع بچه ماهیان استخوانی و خاویاری در استان گیلان با مشارکت جامعه صیادی رها سازی شد.
به گفته وی، شیلات گیلان برای اثرگذاری بیشتر در حوزه بازسازی ذخایر بچه ماهیان آنها را در اوزان بالاتر رهاسازی می‌کند و در این راستا با دریافت اعتبارات ملی سعی دارد در امر بازسازی ذخایر که از وظایف سازمانی شیلاتی است تمام تلاش خود را بکار گیرد.
خلیلی وعده داد در سال ۱۴۰۲ همچنان رویکرد جهادی در مراکز سه‌گانه بازسازی ادامه یابد و مرکز بازسازی ذخایر چهارم این استان را در وسعت یکصد هکتاری حاشیه رودخانه سفیدرود با کمک و همراهی همه ارگانهای مرتبط راه‌اندازی کند.
وی تاکید کرد: در آینده ثمرات تلاش کسانی که در حوزه رهاسازی ماهیان فعالیت می‌کنند، نمود یافته و به ثمر می نشیند. حفظ شغل صیادی وظیفه شیلات است و این کار با جدیت تمام در این استان دنبال می شود.
بازسازی ذخایردر دریای خزر مشارکت فعال کشورهای حاشیه خزر را می طلبد درحالیکه اکنون فقط ایران و روسیه هستند که سالیان متمادی با راه اندازی مراکز بازسازی ذخایر اقدام به تکثیر و رها سازی انواع ماهیان استخوانی و خاویاری می‌کنند.
معاون وزیر و رئیس سازمان شیلات ایران در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: امیدواریم پنج کشور استقلال یافته حاشیه خزر نیز در دوازدهمین نشست مشترک (سال ۱۴۰۱ به ریاست قزاقزستان و امسال به ریاست روسیه برگزار می‌شود) برای تکثیر و رها سازی ماهیان در دریای خزر مشارکت فعال داشته باشند.
سید حسین حسینی اضافه کرد: در نشست امسال برای کارتابل همه کشورها سهمیه تعیین می‌شود تا با نظارت حاکمیت هر کشور بازسازی و رهاسازی انواع ماهیان استخوانی و خاویاری در دریای خزر انجام شود.
وی ادامه داد: سالانه ۱۳ تا ۱۵ هزار تن ماهیان استخوانی در کشور تولید می شود. سال قبل ۲۹۰ میلیون ماهی استخوانی تکثیر و رها سازی شد و در حوزه گونه‌های بومی نیز در مجموع ۳۶۵ میلیون بچه ماهی تکثیر و رها سازی شد که از این مقدار ۳۳۵ میلیون حاصل مراکز تکثیر و ۳۰ میلیون به‌صورت تکثیر طبیعی و با مشارکت جامعه بهره‌بردار انجام شده است.
هدف‌گذاری تکثیر ۵۰۰ میلیون قطعه بچه ماهی شیلات ایران
معاون وزیر و رئیس سازمان شیلات ایران هدف‌گذاری شیلات ایران در حوزه تکثیر و بازسازی را دستیابی به تولید ۵۰۰ میلیون قطعه بچه ماهی اعلام کرد.
وی افزود: باتوجه به وابستگی ما به مولدان وحشی دریایی و تعداد مولد پیش بینی می‌کنیم ۴۵۰ میلیون قطعه بچه ماهی در پهنه‌های آبی کشور رها سازی شود و شاهد رشد ۳۰ درصدی تولید و رها سازی انواع ماهیان باشیم.
حسینی پس از رهاسازی بر صیانت از رودخانه تا دریا تاکید کرد و افزود: ورود فاضلاب‌های شهری و پساب‌های خانگی و انواع آلودگی‌ها در رودخانه‌ها و پهنه‌های آبی بر میزان ماندگاری بچه ماهیان رها سازی شده تاثیرگذر است.
وی خاطر نشان کرد: پایداری صید در ماهیان استخوانی و امکان تکثیر طبیعی با وجود نامناسب بودن رودخانه‌ها نشان می‌دهد بیش از ۸۰ درصد صید انجام شده حاصل تکثیر مصنوعی است. با توجه به اینکه گونه‌های خزر گونه‌های رود کوچ هستند، دخالت بشر با افزایش آلودگی رودخانه‌ها مانع تکثیر طبیعی این گونه های ارزشمند شده است.
رئیس سازمان شیلات ایران افزود: باید کارگروهی تخصصی متشکل از دانشمندان، محققان شیلاتی و دانشگاهیان تشکیل شود و همه در کنار هم برای انتقال آموزش، دانش و ترویج بازسازی ذخایر همکاری کنند تا امکان خطا در حوزه بیوتکنولوژی کاهش یابد. این اتفاق نخواهد افتاد مگر آنکه انسجام ملی و مشارکت همه مردم در بازسازی ذخایر و صیانت از دریا اتفاق بیفتد.
شیلات ایران سال گذشته ۳۸ میلیارد و ۵۰۰ میلیون اعتبار برای بازسازی ذخایر اختصاص داد که با رشد ۳۵ درصدی نسبت به سال قبل امسال ۹۰ میلیارد تومان فقط برای رهاسازی و بازسازی ذخایر اختصاص یافت که سهم استان گیلان از این اعتبار ۵۰ میلیارد تومان بود.
امسال افزون بر ۶ هزار تن انواع ماهیان استخوانی در گیلان توسط صیادان مجاز و غیر مجاز صید شد که به گفته کارشناسان حاصل تکثیر و بازسازی ذخایر انواع ماهیان استخوانی و خاویاری در سواحل گیلان بوده است.
حال با توجه به هدف گذاری شیلات گیلان مبنی بر رهاسازی ۲۰۰ میلیون قطعه انواع بچه ماهیان در رودخانه های منتهی به دریای خزر و و مشارکت فعال جامعه بهره بردار (۲۵ استخر خاکی) پیش بینی می شود سفره صیادان در سال های آتی رونق بیشتری یابد با این پیش شرط که صیادان غیر مجاز ماهی های کوچک نابالغ را به جای کولی صید نکنند و در بازارها به فروش نرسانند.
بابک خاصه خان
