گذشتگانمان از دیرباز با هوا، آب، خاک، گونه‌های گیاهی، حیات وحش و هر آنچه که محیط زیست را می‌سازد همدلانه زیسته اند؛ اما امروز جهانمان به بدخبرهای زیست محیطی دچار شده که نه از خشم طبیعت بلکه از زیاده‌خواهی انسان مدرن است؛ انسانی که تیشه بر دست گرفته و آگاه و ناآگاه به جان ریشه طبیعت افتاده است.
متاسفانه روح دردمند فضای زیست محیطی گیلان نیز در میان ناخشنودی و بدخبرها هر روزه آشفته‌تر می‌شود؛ بارزترینش ظلمی است که زباله و پسماندهای فاضلاب بر پیکره طبیعت وارد می‌کنند و یا تالاب انزلی به عنوان یکی از زیست بوم‌های ارزشمند جهان که از ۴۶ سال قبل در کنوانسیون بین‌المللی رامسر به ثبت رسید و طی سال‌های اخیر با دست اندازی‌ها و مشکلات مکرر انسانی و طبیعی نفسش تنگ‌تر می شود.
پسماند، صید و شکارغیر مجاز، برداشت بدون مجوز شن و ماسه از رودخانه‌ها، آتش سوزی، تصرف اراضی تالابی و جنگلی، نابودی جنگل‌ها، نزدیک شدن حیوانات وحشی به محل زندگی انسان‌ها، دلسوزی بی دلیل جوامع و غذا دادن به حیوانات حیات وحش که موجب اختلال در سیرطبیعی می‌شود، ریزگردها، کاشت ناآگاهانه گونه‌های مهاجم و چه بسیارمواردی که محیط زیست گیلان را تهدید می‌کند.
اگرچه در دولت سیزدهم برای بارزترین مشکلات زیست محیطی گیلان از جمله پسماند و احیاء تالاب انزلی تصمیمات اساسی گرفته شد و در آخرین خبرها از پسماند، رحیم شوقی شهردار رشت گفت: پروژه بهسازی و ساماندهی محل دفن زباله در منطقه سراوان رشت ۷۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد.
در خصوص احیای تالاب هم اسدالله عباسی، استاندار گیلان با بیان اینکه دولت در طرحی هفت ساله که ۳ سال آن گذشته، قصد دارد با احیای تالاب انزلی، چرخه کامل زیست طبیعی را به این تالاب بین المللی بازگرداند، او گفته بود: امروز این اراده و انسجام برای احیای تالاب انزلی بوجود آمده است. اما به نظر می رسد این مسائل زیست محیطی نیازمند عزم عمومی و گسترده همگان است.
آموزش بن‌مایه شروع فعالیت‌های زیست محیطی
همزمان با آغاز فعالیت دولت سیزدهم و تلاش برای بهبود وضعیت محیط زیست، کم کم از گوشه و کنار شهرها ایجاد فضاهایی با عنوان ” خانه محیط زیست ” به گوش می رسید و در اخبار زیست محیطی گیلان آخرین خبرها در این خصوص پانزدهم مهر۱۴۰۲ بود که اعلام شد: همزمان با نخستین روز از هفته ملی کودک بیست و یکمین خانه محیط زیست در مرکز شماره ۳ کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان افتتاح شد.
مدیرکل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان گیلان نیز از افتتاح خانه محیط زیست در این مرکز ابراز خرسندی کرد و گفت: خانه محیط زیست می‌تواند مکان مناسبی برای انتقال فرهنگ حفاظت از محیط زیست برای کودکان و نسل‌های آینده باشند.علی محمد پور، معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست گیلان در این مراسم ضمن تقدیر از تعامل بسیار خوب کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در راه‌اندازی سومین خانه محیط زیست در شهرستان رشت اظهار امیدواری کرد که دانش آموزان بتوانند با آموزش و فرهنگ سازی صحیح در این مراکز به عنوان پشتوانه بسیار خوبی برای حفاظت از طبیعت و محیط زیست زیبای استان گیلان باشند.
مدیر کل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان گیلان نیز از افتتاح خانه محیط زیست در این مرکز ابراز خرسندی کرد و گفت: خانه محیط زیست می‌تواند مکان مناسبی برای انتقال فرهنگ حفاظت از محیط زیست برای کودکان و نسل‌های آینده باشند.
سیدجلیل میرعظیمی افزود: کودکان می‌توانند با تفکیک زباله از مبدا به عنوان همیاران محیط زیست باشند و این فرهنگ را به اولیای خود نیز یادآوری نمایند.
وی اظهار داشت: بر اساس توافق‌نامه امضاء شده با اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان گیلان خانه‌های محیط زیست در آینده نزدیک در تمام مراکز کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در تمامی شهرستان‌های استان فعال خواهد شد.
وی تصریح کرد: امیدواریم با کمک کارشناسان محیط زیست، کانون‌های پرورش فکری کودکان و نوجوانان بتواند دین خود را نسبت به حفاظت از محیط زیست ادا نمایند و این امانت را به نسل‌های آینده بسپارند.
همچنین موسی فکور فرماندار فومن نیز در مراسم افتتاح خانه محیط زیست شهرستان فومن واقع در غرب گیلان، ابراز امیدواری کرد درپوشش ایجاد خانه محیط زیست با حمایت از سمن‌ها و آموزش‌های محیط زیستی مستمر به دانش‌آموزان و اقشار گوناگون بتوانیم قدم‌های موثر برای این شهرستان برداریم.
کنشگرانی نو برای محیط زیست
تالاب انزلی در جزر و مد واقعیت
خانه محیط زیست چیست؟
حفظ محیط زیست وظیفه عمومی است و باید به دغدغه مشترکی میان مدیریت شهری و شهروندان تبدیل شود؛ به همین دلیل و در راستای سیاست‌های مردمی سازی فعالیت‌های زیست محیطی یکی از برنامه‌های اصلی سازمان حفاظت محیط زیست تاسیس خانه‌های محیط زیست است.
محیط زیست سالم بستر توسعه و حیات پایدار است و هدف سازمان محیط زیست در تشکیل این خانه‌ها، نهادینه کردن و فعال شدن شهروندان در حفظ محیط زیست است تا حساسیت نگهداشت در میان مردم افزایش یابد و به جامعه و شهرهای سالمتری دسترسی داشته باشیم.
خانه‌های محیط زیست یکی از بسترهای اصلی برای مردمی سازی فعالیت‌های این حوزه و فضایی برای گفت وگو، بحث، چالش و مطالبه‌گری است که منجر می‌شود سواد و دانش محیط زیستی مردم افزایش پیدا کند و در نهایت محیط زیست حفظ شود.
خانه‌های محیط زیست به فعالیت‌های زیست محیطی مرکزیت و رسمیت بخشید
رئیس اداره آموزش و مشارکت‌های مردمی حفاظت محیط زیست گیلان، طرح ایجاد ” خانه محیط زیست ” را از گردهمایی در شهریورماه ۱۴۰۱ در مشهد عنوان و بیان کرد: نخستین خانه محیط زیست گیلان در آذرماه ۱۴۰۱ در شهرستان رودبار واقع در جنوب استان ایجاد شد.
الهه کلانتری در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، تشکیل انجمن‌های علمی و کارگاه‌های آموزشی در قالب فعالیت‌های فرهنگی، هنری و همچنین چاره‌جویی برای رفع مشکلات و معضلات محیط زیست از طریق جلب مشارکت مردم، جوامع محلی و فعالان این حوزه در راستای ارتقاء شاخص‌های محیط زیستی از طریق هم اندیشی و گفت و گو را از بارزترین اهداف ” خانه محیط زیست ” عنوان کرد.
وی با اشاره به رویکرد دولت سیزدهم در جلب مشارکت‌های مردمی اظهار کرد: ایجاد خانه‌های یادشده نیز با همین رویکرد و ارتقاء سطح سواد زیست محیطی اقشار مختلف انجام شده و تاکنون ۲۱ خانه در شهرستان‌های استان دایر شده و شاهد استقبال نسل نو بویژه دانش آموزان و کانون‌های پرورش فکری کودکان و نوجوانان است.
رئیس اداره آموزش و مشارکت‌های مردمی حفاظت محیط زیست گیلان با اشاره به رویکرد دولت سیزدهم در جلب مشارکت‌های مردمی اظهار داشت: ایجاد خانه‌های یادشده نیز با همین رویکرد و ارتقاء سطح سواد زیست محیطی اقشار مختلف انجام شده و تاکنون ۲۱ خانه محیط زیست در شهرستان‌های استان دایر شده و از استقبال نسل نو بویژه دانش آموزان و کانون‌های پرورش فکری کودکان و نوجوانان برخوردار شده است.رئیس اداره آموزش و مشارکت‌های مردمی حفاظت محیط زیست گیلان عنوان کرد: نتیجه برگزاری کارگاه‌ها و نشست‌های آموزشی که تاکنون با دعوت از اقشار مختلف چون دبیران، دانش آموزان و زنان خانه‌دار در خصوص پسماند و تفکیک زباله از مبدا در برخی از شهرستان‌ها چون املش و رودسر برگزار شد بسیار مثمر بوده است.
کلانتری اضافه کرد: نشست های خانه‌های محیط زیست گیلان صرفا آموزشی نیست و تلاش می‌شود با حضور متولیان از جمله دهیاران، شهرداران، فرمانداران نشست‌های مشورتی برگزارشود تا معضلات زیست محیطی هر شهرستان جداگانه مورد بحث، بررسی و پیگیری و چاره اندیشی قرار گیرد.
وی ادامه داد: نکته مثبتی که خانه‌های محیط زیست داشت این بود که معمولا کارهای زیست محیطی با پراکنده کاری مواجه می شد اما این خانه ها به فعالیت‌های زیست محیطی مرکزیت و رسمیت بخشید.
رئیس اداره آموزش و مشارکت‌های مردمی حفاظت محیط زیست گیلان همچنین افزود: اگر سال گذشته ایجاد این خانه‌ها مدنظر بود امسال تاکید سازمان محیط زیست بر کیفی‌سازی فعالیت‌های این مراکز است.
کلانتری بیان کرد: با توجه به اینکه حوزه محیط زیست بخش‌های قابل فعالیت بسیاری را شامل می شود؛ برخی اقدامات تنها از عهده کارکنان محیط زیست برنمی آید که در این صورت استفاده از سرمایه‌های مردمی است و این خانه ها با هدف حضور مردم در میدان برای حفظ محیط زیست طراحی شده اند.
به گفته کارشناسان، خانه‌های محیط زیست محل بازتولید آموزه‌های فرهنگی دینی ماست چراکه متون مختلف و روایات ما بیانگر پیشینه کهن این سرزمین در حوزه محیط زیست است همچنین این خانه‌ها به عنوان یک اتاق فکر، محل آموزش، گفت و گو و کنشگری هستند تا معضلات ومشکلات این حوزه در آن بیان شود و اتاق فکری برای حل این مشکلات باشند.
محیط زیست یکی از ابعاد اساسی زندگی انسانی و همکاری و اتحاد در این حوزه، یک ضرورت غیرقابل انکار است؛ مهمترین مساله برای ایجاد خانه‌ها، آموزش همگانی و شناخت حفاظت محیط زیست و تربیت نسل محیط زیستی از اولویت‌های این سازمان است.
گیلان یکی از کوچکترین استان‌های ایران است، همین خطه کوچک سومین استان پر تراکم بعد از تهران و البرز است ۳۴ درصد گیلان جلگه و مابقی کوهپایه یا کوهستان است بخش اعظم جمعیت در جلگه سکونت دارند.
گیلان دارای پتانسیل های ملی و جهانی است ۶۰ گونه پستاندار چون پلنگ، شوکا (گوزن مینیاتوری)، خرس قهوه‌ای و فک بخشی از تنوع زیستی استان است؛ پرندگان یکی از مهمترین شاخص های حیات وحش در دنیاست تعداد ۵۳۳ گونه پرنده در ایران داریم ۶۰ درصد از پرندگان کشور در این خطه مشاهده می شود و ۲۰ ایستگاه تالابی و سه تالاب مهم بین المللی انزلی، پارک ملی بوجاق و امیرکلایه در استان وجود دارد.
ایرنا
