پالونیا در شمال ایران؛ فرصت اقتصادی یا تهدید زیست محیطی؟

درخت پالونیا (Paulownia tomentosa) که به «درخت شاهزاده خانم» نیز معروف است، بومی شرق آسیا (چین، کره و ژاپن) بوده و نام خود را از آنا پاولُونا، شاهزاده هلندی و دختر پاول یکم روسیه، گرفته است. این درخت نخستین بار در قرن ۱۹ میلادی به اروپا معرفی شد و به دلیل رشد سریع و چوب ارزشمندش، به سرعت به عنوان یک گونه اقتصادی در کشورهایی مانند آمریکا، برزیل و استرالیا گسترش یافت.

گیل فام /تاریخچه جهانی و ویژگی های علمی پالونیا
درخت پالونیا (Paulownia tomentosa) که به «درخت شاهزاده خانم» نیز معروف است، بومی شرق آسیا (چین، کره و ژاپن) بوده و نام خود را از آنا پاولُونا، شاهزاده هلندی و دختر پاول یکم روسیه، گرفته است. این درخت نخستین بار در قرن ۱۹ میلادی به اروپا معرفی شد و به دلیل رشد سریع و چوب ارزشمندش، به سرعت به عنوان یک گونه اقتصادی در کشورهایی مانند آمریکا، برزیل و استرالیا گسترش یافت.

ویژگی های منحصربه فرد پالونیا از نگاه علم:
– رشد فوق سریع: این درخت می تواند در شرایط بهینه تا ۴ متر در سال رشد کند و در کمتر از ۱۰ سال به ارتفاع ۲۰ تا ۲۵ متر برسد.
– تولید مثل انفجاری: هر درخت بالغ سالانه تا ۲۰ میلیون بذر ریز و بالدار تولید می کند که توسط باد تا شعاع ۵ کیلومتری پراکنده می شوند.
– تحمل شرایط سخت: پالونیا قادر به رشد در خاک های فقیر، دمای منفی ۲۵ درجه و حتی زمین های آلوده به فلزات سنگین است.
– کاربردهای صنعتی: چوب آن با چگالی تنها ۲۵۰ تا ۳۰۰ کیلوگرم بر مترمکعب (سبک تر از چوب کاج)، در ساخت مبلمان، آلات موسیقی و حتی قطعات هواپیما استفاده می شود.

جالب است بدانید پالونیا در دهه ۱۹۸۰ توسط سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) به عنوان یک گونه مناسب برای «جنگل داری سریع» در کشورهای در حال توسعه تبلیغ شد، اما امروزه سازمان هایی مانند اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) آن را در فهرست ۱۰۰ گونه مهاجم خطرناک جهان قرار داده اند.

—

تهدید پالونیا برای محیط زیست شمال ایران
با وجود مزایای اقتصادی، کشت پالونیا در جنگل های هیرکانی – که قدیمی ترین اکو سیستم جنگلی جهان (۴۰ میلیون سال) است – پیامدهای ویرانگری دارد:

۱. جایگزینی گونه های بومی:
پالونیا با استراتژی «همی کریپتوفیت» (تصاحب نور و منابع با سایه اندازی گسترده)، رشد گونه های ارزشمندی مانند شمشاد هیرکانی و زربین را متوقف می کند. مطالعات نشان می دهد در مناطق آلوده به پالونیا، تنوع گیاهی تا ۴۵٪ کاهش می یابد.

۲. تغییر چرخه آب های زیرزمینی:
برخلاف درختان بومی شمال که ریشه های عمیق دارند، ریشه های سطحی پالونیا مانع نفوذ آب به لایه های زیرین خاک شده و خطر سیلاب را افزایش می دهد. هر هکتار پالونیا ۳۰٪ بیشتر از جنگل بلوط آب مصرف می کند.

۳. تهدید جانوران اندمیک:
گونه های نادری مانند سمندر کوهستانی ایران و خرس قهوه ای هیرکانی که وابسته به اکو سیستم خاص این جنگل ها هستند، با تغییر پوشش گیاهی در معرض خطر قرار می گیرند.

—

چرا ایران به میزبان پالونیا تبدیل شد؟
– تبلیغات دهه ۹۰: در سال ۱۳۹۵، یک شرکت چینی با همکاری برخی نهادهای داخلی، پالونیا را به عنوان «طلای سبز» با ادعای سود ۱۰۰ میلیونی در هکتار معرفی کرد.
– سوء استفاده از قوانین: برخی افراد با استفاده از مجوزهای «زراعت چوب»، اقدام به کشت پالونیا در حریم جنگل های هیرکانی کردند.
– بی خبری جوامع محلی: کشاورزان شمالی اغلب از غیربومی بودن این درخت و اثرات بلندمدت آن بی اطلاع بودند.

—

راه نجات هیرکانی چیست؟
– پاکسازی علمی: در آمریکا و استرالیا، ترکیبی از قطع مکانیکی، تزریق علف کش به ریشه و کشت رقیب های طبیعی مانند گردو برای کنترل پالونیا استفاده می شود.
– فناوری های نوین: پژوهشکده بیو تکنولوژی ایران در حال بررسی روش های خاک زیستی (استفاده از باکتری های تجزیه کننده پالونیا) است.
– جرم انگاری: طبق اصل ۵۰ قانون اساسی، هرگونه تخریب محیط زیست جرم محسوب می شود و باید کشت پالونیا در شمال تحت پیگرد قانونی قرار گیرد.

—

سخن پایانی:
پالونیا نمونهای از «توسعه ناپایدار» است که تاریخچه آن در جهان نشان می دهد سود کوتاه مدت آن به بهای نابودی میراث طبیعی تمام می شود. حفاظت از هیرکانی تنها با عزم ملی و یادآوری این جمله پروفسور کریم مجتهدی، اکولوژیست برجسته ایرانی، ممکن می شود:
«جنگل های شمال موزه نیستند؛ آنها کتاب زنده تاریخ زمین اند که هرگز نباید صفحاتشان پاره شود.»

پوریا فرهش

لینک کوتاه : http://gilfam.ir/?p=44584

مطالب مشابه

پرداخت ۶۳ میلیارد تومان تسهیلات به دهیاری‌ها | پیش‌بینی ایجاد بیش از ۲ هزار شغل جدید در روستاهای گیلان در سال ۱۴۰۴

پنجمین همایش بزرگداشت میرزا کوچک خان جنگلی در لاهیجان با پرداختن به نقش زنان در نهضت جنگل برگزار شد

تلفیق طبیعت‌گرایی و یادمان شهدا در میدان جهاد رشت

شهردار لاهیجان چهره برتر مدیریت پسماند کشور شد

گامی نوین در رضوانشهر برای حفاظت از طبیعت

نمایشگاه «پروانه‌های بازیافتی رنگارنگ» در لاهیجان گشایش یافت

خیابان چای در لاهیجان نامگذاری شد

پایان جشنواره چای در لاهیجان؛ شروع دوباره پرسش‌ها از سیاست‌های معطل مانده

ناصر مسعودی درگذشت

فعال‌سازی دو کمیته آموزش و نظارت برای ساماندهی پسماند در بخش رودبنه