به گزارش گیل فام ، شینا انصاری، معاون رییسجمهور و رییس سازمان حفاظت محیط زیست در یادداشت هفتگی خود نوشت: هفته گذشته برای مردم ایران بسیار تلخ بود. حادثه انفجار در شهر بندرعباس و جان باختن شماری از هموطنان عزیز در بندر شهید رجایی را تسلیت میگویم. دهم اردیبهشت در تقویم ملی ایران به نام روز ملی خلیج فارس نامگذاری شده است. این روز یادآور اخراج نیروهای استعماری پرتغال از تنگه هرمز در سال ۱۶۲۲ میلادی به دست ایرانیان در دوران صفوی است؛ اما فراتر از یک پیروزی تاریخی، امروز این نام به نماد مقاومت، میراث فرهنگی، و ضرورت حفاظت از یک زیستبوم یکتا تبدیل شده است.
خلیج فارس و دریای عمان، با بیش از ۴۹۰۰ کیلومتر خط ساحلی در ایران، یکی از غنیترین اکوسیستمهای دریایی جهان را در خود جای داده و هزاران سال است که در همزیستی با تمدن، فرهنگ، تجارت و حیات، تنفس میکنند. این روز، دیگر فقط یادآور نامی بر نقشه نیست؛ بلکه روز پاسداشت زیستگاهی است که اقتصاد، امنیت غذایی، میراث ژنتیکی و پایداری اقلیمی کشور ایران به آن وابسته است.
سازمان حفاظت محیط زیست با تدوین مجموعهای از ابزارهای اطلاعاتی و برنامهریزی، بنیان تصمیمگیری در حفاظت را علمی و دادهمحور کرده است. پهنهبندی محیطزیستی مناطق ساحلی جنوب کشور، بهویژه سواحل مکران در استانهای هرمزگان و سیستان و بلوچستان، نقشی کلیدی در مدیریت مکانیابی صنایع سنگین، آبشیرینکنها و تاسیسات پتروشیمی دارد. این پهنهبندی نهتنها خطر تخریب زیستگاهها را کاهش میدهد بلکه با شناسایی ظرفیتهای زیستمحیطی، مسیر توسعه را بهسمت پایداری هدایت میکند.
در کنار آن، تهیه بانک دادهای از بیش از ۵۰۰۰ گونه دریایی خلیج فارس و دریای عمان، بستری منطقهای و حتی بینالمللی برای حفاظت از تنوع زیستی ایجاد کرده است. این اقدام در تکمیل اقداماتی همانند تدوین اطلس زیستبومهای حساس دریایی و شناسایی زیستگاههای ناشناخته آبسنگهای مرجانی مانند منطقه شاهاعلم در مرز آبی با قطر، بوده است و امکان مداخله مؤثر و هدفمند در سطح کلان را فراهم میکند.
شناخت بدون اجرا، حفاظت بدون احیا، و برنامه بدون مشارکت، در عمل ثمربخش نخواهد بود. سازمان این واقعیت را با اجرای پروژههایی در حوزه احیای زیستگاهها و حفاظت از گونهها به اثبات رسانده است. اجرای برنامههای اقدام ملی حفاظت از لاکپشتان دریایی، پستانداران دریایی و کوسه ماهیان و سفرهماهیها، نمونهای از حرکت کشور بهسوی سیاستهای گونهمحور است که با مطالعات جمعیتی و زیستگاهی پشتیبانی میشود.
از سوی دیگر، پروژههای احیای جنگلهای مانگرو با مشارکت صنایع نفتی، الگویی از زیستسپاری مسئولانه است. در دو سال اخیر، نزدیک به یک میلیون اصله نهال حرا با همراهی وزارت نفت در مناطق ساحلی کاشته شدهاند. همچنین اقدامات در زمینه پایش و احیای آبسنگهای مرجانی در جزایر کیش، خارگ و چابهار، نقش کلیدی در حفاظت از منابع ژنتیکی، تنوع زیستی، و پایداری معیشتی جوامع محلی ایفا کردهاند.
تکمیل این زنجیره با تصویب پارک ملی دریایی دارا و پناهگاه حیات وحش ساحلی به وسعت ۱۶۶ هزار هکتار، نمونهای است از گذار از حفاظت موضعی به حفاظت قانونی-ساختاری که در آینده میتواند مدل مدیریت مشترک میان دولت، جوامع محلی و بخش خصوصی را نیز فعال کند.
هرگونه اقدام حفاظتی بدون پشتوانه حقوقی و سازوکار کنترلی، در معرض استهلاک سریع خواهد بود. سازمان حفاظت محیط زیست در راستای تقویت بسترهای نظارتی و حقوقی، استاندارد کیفیت آب دریاها، ضوابط تخلیه در دریا، دستورالعمل لایروبی، ضابطه دفع مواد زائد، و دستورالعمل برآورد خسارت آلودگی نفتی را تدوین و ابلاغ کرده است.
در همین راستا، اصلاح آییننامه جلوگیری از تخریب تالابها نیز با درک پیوستگی عملکردی اکوسیستمهای تالابی و دریایی انجام شده است. چرا که خورها و مصبها – که در مرز بین خشکی و دریا قرار دارند – بهمثابه ریههای اکوسیستم دریایی، نقش کلیدی در تعادل اکولوژیک ایفا میکنند. تعیین حریم اکولوژیک آنها، در فهرست اقدامات آتی سازمان جای دارد.
سازمان حفاظت محیط زیست برنامههای دیگری مانند احیای مرجانها، ثبت تالابهای ساحلی در کنوانسیون رامسر، تدوین برنامه اقدام ملی حفاظت از مانگروها، پایش محیط زیست دریایی و… را در دست اقدام دارد.
گزارش روز ملی خلیج فارس، صرفاً گزارشی از فعالیتهای یک نهاد دولتی نیست؛ بلکه سندی است از شکلگیری تدریجی یک نظام حکمرانی محیطزیستی در قلمرو دریا. پیوند میان داده و تصمیم، قانون و اجرا، مشارکت و احیا، حلقههایی است که بهدرستی در سیاستگذاری جدید محیطزیست دریایی ایران به هم متصل شدهاند. آنچه امروز برای حفاظت از آن انجام میدهیم، نه فقط میراثی برای آیندگان، بلکه بخشی از هویت امروز ماست.
