تصفیه‌خانه‌ای که فاضلاب نمی‌بیند؛

عروس گیلان زیر سایه‌ی تعفن

لاهیجان، شهری که روزگاری به «عروس گیلان» معروف بود، امروز زیر بوی تند فاضلاب و رودخانه‌های آلوده نفس می‌کشد. تصفیه‌خانه‌ی شهری که سال‌ها با هزینه‌های کلان ساخته شد، هنوز از ورود فاضلاب محروم است و پروژه‌ای که قرار بود پایان بحران باشد، نیمه‌تمام رها شده است.

بحران فاضلاب در لاهیجان: پروژه‌های میلیاردی نیمه‌تمام و رودخانه‌ای که قربانی مدیریت ناکارآمد شده است

گیل فام / پروژه‌ای میلیاردی با کارکرد نیمه‌تمام
• تصفیه‌خانه فاضلاب لاهیجان پس از سال‌ها ساخت و ساز و هزینه، وارد فاز بهره‌برداری شد و مدول دوم آن در حال اجراست.
• شبکه‌ی جمع‌آوری فاضلاب هنوز تکمیل نشده است؛ حجم زیادی از پساب مستقیم وارد رودخانه می‌شود.
• رودخانه‌ی مرکزی شهر آبی کدر و کف‌زده دارد و هر بارندگی آلودگی را چند برابر می‌کند.

⸻

بحران مدیریتی، نه فنی

• تصفیه‌خانه توان فنی پالایش حجم زیادی از فاضلاب را دارد، اما شبکه ناقص است.
• پروژه‌ها ساخته شده اما بدون کارکرد واقعی باقی مانده‌اند؛ نمونه‌ای از ناکارآمدی مدیریتی.
• کاهش دبی آب در بالادست و انحراف جریان باعث افزایش غلظت آلودگی شده است.

⸻

وقتی ناظر، خودش سکوت می‌کند

در بحران فاضلاب لاهیجان، فقط یک نهاد متهم به کوتاهی نیست. سال‌هاست اداره آب و فاضلاب به دلیل تأخیر در تکمیل شبکه و انتقال پساب، زیر ذره‌بین افکار عمومی قرار دارد. اما آنچه در این میان کمتر دیده شده، نقش اداره‌ای است که باید دیده‌بان و خط قرمز محیط‌زیست باشد؛ اداره حفاظت محیط‌زیست شهرستان لاهیجان.

این اداره طبق قانون، موظف است هرگونه تخلیه فاضلاب تصفیه‌نشده به محیط‌های آبی را پیگیری، گزارش و متخلفان را به مراجع قضایی معرفی کند. اما آیا در این سال‌ها چنین نظارتی واقعاً انجام شده؟ آیا وقتی بوی فاضلاب در مرکز شهر به وضوح احساس می‌شود، نیاز به گزارش کارشناسی برای اثبات آلودگی هست؟

سکوت طولانی محیط‌زیست در برابر این فاجعه، به اندازه خود آلودگی خطرناک است. هرچند گاهی خبر از «برداشت نمونه» و «ارسال گزارش به دادستانی» منتشر شده، اما هیچ نشانه‌ای از برخورد جدی یا پیگیری مستمر دیده نمی‌شود. اگر رودخانه لاهیجان امروز به فاضلاب‌راه تبدیل شده، یعنی سیستم نظارتی و هشداردهنده از کار افتاده است.

در واقع، حفاظت محیط‌زیست باید نخستین منتقد عملکرد آب و فاضلاب باشد، نه آخرین گزارشگر آن. وظیفه‌اش این نیست که فقط در بحران‌ها حضور رسانه‌ای پیدا کند، بلکه باید پیش از آنکه فاضلاب از شبکه‌ها سرریز کند، هشدار دهد، اخطار رسمی بدهد، و اگر لازم است، پروژه را متوقف کند.

اما در لاهیجان، این چرخه وارونه عمل کرده است. فاضلاب سال‌هاست وارد رودخانه می‌شود، بعد از آن تازه نمونه‌برداری می‌شود، بعد پرونده به دادستانی می‌رود، و در نهایت هیچ تغییر محسوسی رخ نمی‌دهد. این یعنی حفاظت محیط‌زیست از یک نهاد نظارتی به یک تماشاگر اداری تبدیل شده؛ تماشاگرِ شهری که در حال خفه شدن در آلودگی است.

اگر این اداره وظیفه‌ی قانونی خود را به‌درستی انجام داده بود، امروز مدیران آب و فاضلاب باید در برابر افکار عمومی و قانون پاسخگو می‌بودند، نه در حاشیه‌ی گزارش‌ها پنهان. عدم مطالبه‌گری محیط‌زیست، مستقیماً به تداوم بحران کمک کرده است.

اداره‌ای که باید ضامن سلامت خاک و آب باشد، نمی‌تواند نقش گزارشگر بی‌دندان را بازی کند. وقتی تخلیه مستقیم فاضلاب به رودخانه برای همه مردم قابل مشاهده است، سکوت نهاد ناظر دیگر توضیح‌پذیر نیست؛ تبدیل می‌شود به شراکت در تداوم بحران.

اگر محیط‌زیست واقعاً مدعی حفظ منابع طبیعی است، وقت آن رسیده که از موضع کارشناس خارج شود و در جایگاه مدعی‌العموم بایستد. باید آشکارا اعلام کند که وضعیت رودخانه لاهیجان فاجعه‌بار است و عامل اصلی آن، تکمیل‌نشدن شبکه فاضلاب شهری است. و باید از مسئولان بخواهد پاسخ دهند، نه فقط وعده بدهند.

تا وقتی اداره حفاظت محیط‌زیست به وظیفه‌ی نظارتی خود بازنگردد، رودخانه لاهیجان همچنان قربانی تعارفات اداری خواهد بود. بحران امروز محصول کم‌کاری یک سازمان نیست، نتیجه‌ی سال‌ها نظارت بی‌اثر است.

مطالبهٔ شهروندان: محاکمهٔ واقعی، نه نمایش اداری

⸻

دیگر کف لطیف مسام اداری پذیرفتنی نیست

در یک جمله روشن: دیگر «معرفی به دادگاه» با گزارش‌های ناقص و پیگیری نیم‌بند، برای مردم لاهیجان کفایت نمی‌کند. وقتی رودخانه‌ و هوای شهر گواهِ جرم‌اند، وظیفهٔ ناظر فقط ثبت تخلف و صدور اخطار نیست؛ ناظر باید ضامن «اجرای عدالت» باشد. کافی‌ست همه نگاه‌ کنیم تا بفهمیم چه اتفاقی افتاده؛ نیاز نیست مدارک را با ذره‌بین جست‌وجو کنیم — این‌بار مردم، رسانه‌ها و دستگاه قضایی انتظار دارند که پرونده‌ها تا آخرِ خط بروند.

شهروندان لاهیجان خواهان چند خواستهٔ مشخص و غیرقابلِ مصالحه‌اند:
• پایان دادن به معرفی‌های صوری: هر پرونده‌ای که از سوی ادارهٔ حفاظت محیط‌زیست به دادستانی فرستاده می‌شود باید با مستندات کامل، نام متهم یا متهمان مشخص، شرح روش تخلیه/مسیرها و نمونه‌های آزمایشگاهی همراه باشد؛ معرفی بدون مدارک کافی پذیرفتنی نیست.
• پیگیری قضایی قاطع تا صدور حکم: پرونده‌ها باید فوراً در دادگاه تعیین وقت شوند، روند رسیدگی شفاف و زمان‌بندی‌شده باشد و گزارش‌های دوره‌ای از روند رسیدگی در اختیار افکار عمومی قرار گیرد.
• استخدام وکیل‌ِ قدرتمندِ مردمی: شهروندان انتظار دارند نماینده‌ای حقوقی — وکیل یا کنسرسیوم وکلا — برای دفاع از حق عموم و پیگیری حقوقی تا حصول نتیجه استخدام شود؛ هزینه‌اش قابل جمع‌آوری است و باید انجام شود.
• حکمِ بازدارنده و اجرای مجازات: اگر در بررسی‌ها اثبات شود که قصور یا تخلف عمدی منجر به آلوده‌سازی محیط‌زیست شده، مجازات‌های کیفری و اداری باید اعمال شود و در صورت محکومیت، اجرای قانونیِ مجازات (از جمله زندان در صورت محکومیت قضایی) دنبال گردد تا بازدارندگی ایجاد شود.
• مسئولیت‌پذیریِ علنیِ مدیران: هرگاه مدیری برای ریاست در ادارات شهرستان پیشنهاد می‌شود، سابقهٔ پیگیری و مبارزه‌اش با «قاتل خاموشِ فاضلاب» باید بخشی از معیار انتخاب باشد — و این موضوع باید به‌صورت عمومی قابل بررسی باشد.

این خواسته‌ها نه انتقادند و نه شعار؛ بلکه درخواستِ منطقیِ یک جامعهٔ شهروندی است برای اجرای قانون و حفاظت از سلامت عمومی و محیط‌زیست. مردم لاهیجان دیگر به «گزارش‌های خبریِ تکراری» یا «اعلامیه‌های اداریِ بی‌اثر» قانع نیستند. آنها خواهان نتایج ملموسند: پرونده‌های قضایی بسته‌شده، مجرمین محاکمه‌شده و در صورت اثبات جرم، مجازات‌شده.

و پیام آخر برای هر مدیری که قرار است فردا مسئولیتی پیشنهاد شود:

اگر می‌خواهید در مدیریت لاهیجان نامی از خود باقی بگذارید، نشان دهید که حاضر به جنگ بی‌امان با «قاتل خاموشِ شهر» هستید؛ نه با کلمات، با اقدامات. هر مدیری که این مبارزه را نیمه‌تمام بگذارد، باید بداند که شهروندان لاهیجان او را مسئول خواهند دانست — و دستگاه قضایی، در صورت وجود جرم، باید او را پاسخگو بداند.

اکنون دیگر وقتِ نرمش و مصلحت‌سنجی نیست؛ وقتِ عدالتِ محیط‌زیستی است

پوریا فرهش

لینک کوتاه : http://gilfam.ir/?p=45789

مطالب مشابه

پرداخت ۶۳ میلیارد تومان تسهیلات به دهیاری‌ها | پیش‌بینی ایجاد بیش از ۲ هزار شغل جدید در روستاهای گیلان در سال ۱۴۰۴

پنجمین همایش بزرگداشت میرزا کوچک خان جنگلی در لاهیجان با پرداختن به نقش زنان در نهضت جنگل برگزار شد

تلفیق طبیعت‌گرایی و یادمان شهدا در میدان جهاد رشت

شهردار لاهیجان چهره برتر مدیریت پسماند کشور شد

گامی نوین در رضوانشهر برای حفاظت از طبیعت

نمایشگاه «پروانه‌های بازیافتی رنگارنگ» در لاهیجان گشایش یافت

خیابان چای در لاهیجان نامگذاری شد

پایان جشنواره چای در لاهیجان؛ شروع دوباره پرسش‌ها از سیاست‌های معطل مانده

ناصر مسعودی درگذشت

فعال‌سازی دو کمیته آموزش و نظارت برای ساماندهی پسماند در بخش رودبنه