درسهايي از مدرسه طبيعت

درسهايي از مدرسه طبيعت
معمولا جانوران در دوران كودكي خصوصياتي دارند كه در بزرگسالي ممكن است ادامه نيابد.مثلا حيوان شايددر كودكي دم يا آبشش داشته باشد يا ساختمان گوش خارجي، ولي در بزرگسالي از بين برود.به لحاظ رفتاري نيز چنين است .بسيار ي از جانوران در كودكي بازيگوش و سربه هوايند ،وقت زيادي را در كندوكاو و رفتارهايي مي گذرانند كه مستقيما نتيجه ملموسي ندارد.نه به دريافت غذايي منجر مي شود نه آنها را از دشمني مصون مي دارد.اينگونه رفتارها گرچه توان جانور براي رويا رويي با مسائل بزرگسالي را تقويت مي كند اما فايده يي ملموس در زمان اجرايش ندارد. با رسيدن به مرحله بلوغ اين رفتارها متوقف ميشوند.در جانوران بزرگسال كمتر شاهد بازي و فعاليتهاي به ظاهر بي نتيجه هستيم مگر در جانوران دست آموز و خانگي كه از وظيفه دشوار تامين غذا ، پناهگاه و مصونيت از دشمنان معاف شده و دوباره فرصت بازي و تخيل يافته اند.
به رفتارهاي بازيگوشانه ي مثلا يك بچه گربه يا بزغاله توجه كنيد.فارغ از ترس دشمنان و بروز هرخطري ،به جست و خيز ، كنجكاوي ، تخيل و بازي مشغولند و وظيفه تامين نيازها به والدين سپرده شده است . اما وقتي بره يا بزغاله وحشي بزرگ شد و به استقلال رسيد ديگر بازي تمام شده است .كوچكترين غفلت و بازيگوشي مي تواند به قيمت جانش تمام شود .حال ديگر وقت كارهاي جديست.
اما گاهي برخي از صفات كودكي در بزرگسالي بعضي از جانوران نيز ادامه مي يابد ، خصيصه يي كه بين زيست شناسان به نئوتني(neoteny) معروف است.از جمله ي اين صفات حفظ تمايلات و رفتارهاي كودكانه انسان در بزرگسالي است.اين خصوصيت در خويشاوندان نزديك انسان نيز مشهود است اما اوج آن را در انسان مي توان ديد .در واقع انسان شدن ما مرهون تداوم و رشد اين خصيصه بود.انسان بزرگسال هنوز به بازي ، شادماني ، تخيل و كندوكاو مشغول است و همين هاست آنچه در نهايت برايش دستاوردهاي فني ، علمي، هنري ، ادبي وشناختي به بار مي آورد .هرچه جامعه پيچيده تر و اتكايش به دانش و فن بيشتر كودكيش مي بايدطولاني تر باشد.
در واقع شيميدان پژوهشگري كه اين ماده را روي آن ديگري مي ريزد و خواص تركيب هاي مختلف را مي كاود نتايجش قرار نيست به هيچ كاربرد ملموس و بلاواسطه يي در زمينه تامين غذا يا سرپناه و يا حفاظت در مقابل دشمان طبيعيش بيانجامد . اگر چنين است پس او هنوز هم در جايگاه يك استادو پژوهشگر (شايد حتي سالمند)به نوعي مشغول كودكيست.جامعه، به اين ترتيب ، پژوهشگر ، ايده پرداز ،فيلسوف ، موسيقيدان، شاعر يا هر هنرمند ديگري رااز رنج و محنت تامين روزانه نيازهاي زيستي مي رهاند تا از خلال فعاليتهاي بازيگونه اش شايد در آينده نتيجه ي ملموسي در عرصه يي نامعلوم حاصل آيد يا نيايد، فرآيندي كه به ظاهر اسراف كارانه مي نمايد اما در واقع جامعه ي پيشرفته كنوني محصول آنست.
بر اين اساس هرچه جامعه پيچيده تر و بيشتر متكي به علم و فن آوري باشد نيازش به كودكي طولاني تر است نه مختصرتر.
ما براي ميليون سال كودكان خود را از مسئوليت معاف مي داشتيم و اجازه بازي بي مرز و رها مي داديم، از هرگونه آموزش مستقيم پرهيز ميكرديم .هيچ مردم شناسي گزارش نكرده كه جوامع شكارچي- گردآورنده به كودكان خود چيزي آموزش بدهند حال آنكه اگر به دقت در يك شكارچي بدوي بنگريم كمتر كسي از جوامع مدرن در توانايي به گردش مي رسد.او جمله ي مهارتها و توانايي هاي خود را نه از وراي آموزش بلكه از بازيهاي كودكانه اش به دست مي آورد.فرصت مي داديم كه كودك از طريق بازي ، كنجكاوي و تخيل جهان را مستقل از آموزه هاي بزرگسالان بشناسد و اگر خود خواست چيزي را از آنها تقليد كند نه اينكه پشت ميز از كودكي نشانده شود و همچون انباني يافته هاي بزرگسالان بر او بار گردد.شاهكارهاي معماري و شهرسازي ، فلسفه ،انديشه ورزيها ي عالمان و هنر هنرمندان و شاعران بزرگ گذشته ما محصول اين فرايند بود كه در سنين بالاتر با بهره گيري از تجربيات بزرگسالان غنا مي يافت. اما توجه داشته باشيم كه خمير مايه آن محصول دوران طولاني بازي رها در كودكي بود.بدون آن ، هر اندازه آموزشِ دستاوردهاي بزرگترها به چيزِ دندانگيري نمي انجامد:افزارمند ، متخصص يا يك تحصيلكرده ي معمولي شايد ، اما از يك فيلسوف تراز اول ، شاعري الهام بخش يا كاشفي دورانساز خبري نخواهد بود.
از زماني بعد از انقلاب صنعتي ابتدا آغاز به آموزش كلاسيك بزرگسالان و سپس كودكان كرديم و هر روز بر دامنه آموزش كودكان افزوديم تا آنجا كه امروز براي كودك نوپا هم كتاب براي حمام ، كتاب براي توالت ، كتاب براي وقت خواب داريم و كودك را از طفوليت مدام زير رگباري از آموزشهاي جور واجور قرار مي دهيم .و اين دامنگستري آموزش به هزينه كاسته شدن از بازي رها بوده است .
امروز نه فقط در كشور ما كه در بسياري جوامع ديگر هم فرصت بازي آزاد از كودكان به كلي سلب شده است .گوئي مسير عكس تكاملي را در الگو برداري ازجانوران ساده تر در پي

ش گرفته ايم كه كودكي محدوي دارند و كودك هرچه سريعتر وارد قلمروي فعاليتهاي مخصوص بزرگسالي مي گردد.
كودك انسان نه براي چنين شيوه ي زندگي آماده است و نه آن را مي پذيرد.نتايج فاجعه بار چنين انحرافي امروز به صورت افت تحصيلي افزايش اضطراب ، وسواس ،بيماريهاي روان-تني و اختلالهاي شناختي ، كاهش خلاقيت، افسردگي ،كاهش مهارتهاي اجتماعي و مهارتهاي زندگي و بسياري ناهنجاريهاي ديگر در كودكان و نوجوانان مشهود است.
برونوفسكي در مجموعه عروج انسان در بحث طول دوران كودكي مي گويد جوامع ساده كه بايد با سختي هاي معيشت دست و پنجه نرم كنند كودكي مختصري دارند و مثال از يك پسر بچه هفت ساله ايلاتي مي زند كه وظايف چوپاني بر عهده اش نهاده شده و كودكي اش ديگر به آخر رسيده است.او بايد مراقبت از رمه را به جد دنبال كند و يا در انتظار پي آمدهاي ناگوارش باشد.كاش امروز سر از گور بر مي داشت و مي ديد كه در جوامع مدرن و پيچيده ي كنوني كه كودك نياز به بازي بيشتر دارد تا خود را براي چالشهاي نامنتظر آينده بسازد كودكي نه در هفت سالگي كه در سه سالگي و يا كمتر از آن سقط مي شود.آيا به نظر شما عنوان انسان خردمند زيبنده ي ما هست؟
#درسهايي_از_مدرسه_طبيعت

کودکانمان را به طبیعت بازگردانیم
http://gilfam.ir
مدرسه طبیعت سنجاقک پذیرای کودکان عزیز به صورت انفرادی و گروهی میباشد.

محلی برای بازی های آزادانه و خودانگیخته
@sanjaghak_nature_school
۰۹۳۶۲۰۳۰۱۱۷

لینک کوتاه : http://gilfam.ir/?p=851

مطالب مشابه

پرداخت ۶۳ میلیارد تومان تسهیلات به دهیاری‌ها | پیش‌بینی ایجاد بیش از ۲ هزار شغل جدید در روستاهای گیلان در سال ۱۴۰۴

پنجمین همایش بزرگداشت میرزا کوچک خان جنگلی در لاهیجان با پرداختن به نقش زنان در نهضت جنگل برگزار شد

تلفیق طبیعت‌گرایی و یادمان شهدا در میدان جهاد رشت

شهردار لاهیجان چهره برتر مدیریت پسماند کشور شد

گامی نوین در رضوانشهر برای حفاظت از طبیعت

نمایشگاه «پروانه‌های بازیافتی رنگارنگ» در لاهیجان گشایش یافت

خیابان چای در لاهیجان نامگذاری شد

پایان جشنواره چای در لاهیجان؛ شروع دوباره پرسش‌ها از سیاست‌های معطل مانده

ناصر مسعودی درگذشت

فعال‌سازی دو کمیته آموزش و نظارت برای ساماندهی پسماند در بخش رودبنه